Πνευμοθώρακας
Ο πνευμοθώρακας ορίζεται ως η παρουσία αέρα στην υπεζωκοτική κοιλότητα, δηλαδή στον χώρο μεταξύ του πνεύμονα και του θωρακικού τοιχώματος. Φυσιολογικά η υπεζωκοτική κοιλότητα δεν περιέχει αέρα, αλλά πολύ μικρή ποσότητα υπεζωκοτικού υγρού.
Με τον τρόπο αυτό ο πνεύμονας μπορεί και βρίσκεται προσκολλημένος με δυνάμεις συνάφειας, στην εσωτερική επιφάνεια των πλευρών, δηλαδή στον τοιχωματικό και διαγραφματικό υπεζωκότα.
Η προσκόλληση του πνεύμονα στον υπεζωκότα έχει ως αποτέλεσμα ο πνεύμονας να εκπτύσσεται (“φουσκώνει”) κατά τη φάση της εισπνοής και να συμπτύσεται κατά τη φάση της εκπνοής.
Η έκπτυξη και η σύμπτυξη του πνεύμονα κατά τις φάσεις του αναονευστικού κύκλου, επιτρέπει να εισέρχεται και να εξέρχεται αέρας εντός του, δηλαδή να αναπνέουμε.
Όταν εισέρχεται αέρας στην υπεζωκοτική κοιλότητα, οι δυνάμεις συνάφειας καταργούνται και ο πνεύμονας αποκολλάται από τον τοιχωματικό υπεζωκότα, με αποτέλεσμα να εκπτύσσεται και να συμπτύσεται ατελώς ή και καθόλου (ανάλογα με την ποσότητα του αέρα που έχει εισέλθει εντός της κοιλότητος, δηλαδή ανάλογα με το μέγεθος του πνευμοθώρακα).
Για το λόγο αυτό ο πνευμοθώρακας διαταράσσει την αναπνευστική λειτουργία.
Αιτιολογία - Κατηγορίες πνευμοθώρακα
Υπάρχουν διάφορες αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν σε πνευμοθώρακα, οπότε και η κατηγοριοποίηση του βασίζεται σε αυτές.
- Τραυματικός πνευμοθώρακας: Προκαλείται από τραύμα (αμβλύ ή διατιτραίνων) στο θώρακα, που έχει ως αποτέλεσμα τραυματισμό του πνεύμονα. Ως παράδειγμα αναφέρονται τα κατάγματα πλευρών, τραυματισμός από μαχαίρι ή άλλο νύσσον όργανο ή ο πυροβολισμός. Συχνά στον τραυματικό πνευμοθώρακα υπάρχει και αιμοθώρακας, δηλαδή η παρουσία και αίματος στην υπεζωκοτική κοιλότητα.
- Αυτόματος πρωτοπαθής πνευμοθώρακας: Εμφανίζεται χωρίς προφανή αιτία, συχνότερα σε ψηλούς και λεπτούς άνδρες καπνιστές. Συνδέεται με τη σχάση, ρήξη, μικρών φυσαλλλιδων αέρα στην επιφάνεια του πνεύμονα
- Αυτόματος δευτεροπαθής πνευμοθώρακας: Συνδέεται με υποκείμενη πνευμονική νόσο, όπως χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), άσθμα, κυστική ίνωση, καρκίνος του πνεύμονα, λοίμωξη του αναπνευστικού.
- Ιατρογενής πνευμοθώρακας: Προκαλείται ως αποτέλεσμα που επιπλέκει διάφορες ιατρικές παρεμβάσεις, όπως π.χ. η τοποθέτηση κεντρικού φλεβικού καθετήρα στην έσω σφαγίτιδα ή υποκλείδιο φλέβα.
- Πνευμοθώρακας υπό τάση: Πρόκειται για μεγάλο πνευμοθώρακα που ασκεί πίεση όχι μόνο στον πνεύμονα αλλά και στο μεσοθωράκιο, με αποτέλεσμα την πίεση της καρδίας και των κοίλων φλεβών, την ελάττωση της φλεβικής επιστροφής του αίματος στν καρδιά και την εμφάνιση κυκλοφορικής καταπληξίας (shock). Η κατάσταση αυτή αποτελεί μείζον ιατρικό επείγον και αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, αποβαίνει μοιραία. Κάθε πνευμοθώρακας, θεωρητικά, μπορεί να καταλήξει υπό τάση, εφόσον η παρεγχυματική διαφυγή αέρα από τον πνεύμονα συνεχίζεται χωρίς αυτός να παροχετεύεται.
Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο πνευμοθώρακα
- Κάπνισμα
- Άσθμα
- ΧΑΠ
- Κυστική ίνωση
- Ιστορικό πνευμοθώρακα στο παρελθόν
- Οικογενειακό ιστορικό πνευμοθώρακα
- Λοιμώξεις του πνεύμονα
- Συγκεκριμένες ιατρικές παθήσεις, π.χ. λεμφαγγειολειομυομάτωση
Διάγνωση του πνευμοθώρακα
Η διάγνωση επιτυγχάνεται κλινικά με την ακρόαση του θώρακα, οπότε διαπιστώνεται μείωση του αναπνευστικού ψιθυρίσματος σύστοιχα.
Η απλά ακτιογραφία θώρακα, επιβεβαιώνει τη διάγνωση και αναδεικνεύει το μέγεθος του πνευμοθώρακα.
Συχνά, ιδίως στην περίπτωση του τραυματικού πνευμοθώρακα, απαιτείται και η διενέργεια αξονικής τομογραφίας θώρακα.
Θεραπεία του πνευμοθώρακα
Η θεραπεία του πνευμοθώρακα εξαρτάται από την αιτία, τη σοβαρότητα και το είδος του.
- Παρακολούθηση: Σε μικρούς αυτόματους πνευμοθώρακες, οι οποίοι δε συνοδεύονται από παρεγχυματική διαφυγή αέρα, ο αέρας μπορεί να απορροφηθεί από μόνος του. Η παρακολούθηση γίνεται με ακτινιγραφία θώρακα.
- Τοποθέτηση σωλήνα/καθετήρα κλειστής θωρακικής παροχέτευσης: Εισαγωγή σωλήνα ή καθετήρα στην υπεζωκοτική κοιλότητα για την απομάκρυνση του αέρα. Για να απομακρυνθεί ο αέρας και ταυτόχρονα να αποτραπεί η είσοδος άερα, εκ νέου μέσω του σωλήνα/καθετήρα, ο σωλήνας/ καθετήρας συνδέεται με μία συσκευή που ονομάζεται συσκευή Bullau.
- Χειρουργική θεραπεία: Η χειρουργική θεραπεία για την αντιμετώπιση του πνευμοθώρακα, ενδείκνυται σε υποτροπιάζουσες περιπτώσεις, δηλαδή όταν ο πνευμοθώρακας συμβάινει δεύτερη ή και τρίτη φορά, ή όταν μετά το αρχικό επεισόδιο πνευμοθώρακα εμφανίζεται παρεγχυματική διαφυγή αέρα που διαρκεί για περισσότερες από 5 ημέρες. Η χειρουργική θεραπεία περιλαμβάνει διάφορες επεμβάσεις, ανάλογα με την περίσταση.