Καρκίνος Οισοφάγου
Ο καρκίνος του οισοφάγου είναι ο ενδέκατος συχνότερος και έβδομος φονικότερος καρκίνος παγκοσμίως. Οι δύο κυριότεροι ιστολογικοί τύποι του καρκίνου του οισοφάγου, είναι το αδενοκαρκίνωμα και το πλακώδες καρκίνωμα.
Το αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου αποτελεί το συχνότερο τύπο καρκίνου του οισοφάγου στις δυτικές κοινωνίες και στη χώρα μας. Προσβάλλει συχνότερα τους άντρες.
Συχνότερα εντοπίζεται στο κατώτερο τριτημόριο του οισοφάγου στη γαστροοισοφαγική συμβολή (το σημείο ένωσης του στομάχου με τον οισοφάγο, στο όριο θώρακα και κοιλίας).
Δεν είναι ακόμη γνωστό σε ποιο, ακριβώς, είδος κυττάρου εμφανίζεται αρχικά η κακοήθης εξαλλαγή. Το θέμα αυτό βρίσκεται ακόμη υπό μελέτη.
Πάντως, το αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου, θεωρείται ότι προέρχεται από πλακώδη μετάπλαση του πλακώδους επιθηλίου, το οποίο επενδύει εσωτερικά τον οισοφάγο σε όλο του το μήκος. Ειδικά στη γαστροοισοφαγική συμβολή, αυτό το πλακώδες επιθήλιο δέχεται τη χρόνια και ερεθιστική επίδραση του όξινου γαστρικού υγρού. Αυτή η χρόνια έκθεση των κυττάρων του πλακώδους επιθηλίου στο γαστρικό υγρό έχει ως αποτέλεσμα τη μετάπλαση τους σε επιθήλιο εντερικού τύπου. Έτσι δημιουργείται μία κατάσταση που ονομάζεται οισοφάγος Barrett. Η κατάσταση αυτή θεωρείται προκαρκινωματώδης. Αυτό σημαίνει ότι εφόσον το αίτιο, δηλαδή η συνεχής έκθεση του πλακώδους επιθηλίου του οισοφάγου στο γαστρικό υγρό, παραμένει, ο οισοφάγος Barrett μπορεί να εξελιχθεί σε αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου.
Προδιαθεσικοί παράγοντες του αδενοκαρκινώματος του οισοφάγου
Για το αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου ενοχοποιούνται κυρίως περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως οι διαιτητικές συνήθειες και ο τρόπος ζωής.
- Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση
Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση», είναι η παλινδρόμηση γαστρικού υγρού, από τον στόμαχο πίσω στον οισοφάγο. Φυσιολογικά, μεταξύ του οισοφάγου και του στομάχου, υπάρχει μία βαλβίδα, που εμποδίζει το περιεχόμενο του στομάχου να παλινδρομήσει στο οισοφάγο. Η βαλβίδα αυτή είναι ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας. Κάτω από ορισμένες συνθήκες ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας είναι χαλαρός, με αποτέλεσμα, υγρό από τον στόμαχο να παλινδρομεί στον οισοφάγο, ερεθίζοντας το επιθήλιο του οισοφάγου και οδηγώντας στη μεταπλασία του (οισοφάγος Barrett). - Παχυσαρκία
Η παχυσαρκία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα, τόσο γιατί προδιαθέτει σε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, αλλά και γιατί προκαλεί το λεγόμενο μεταβολικό σύνδρομο, μία κατάσταση που σχετίζεται με αυξημένη αντίσταση στην ινσουλίνη, υπερλιπιδαιμία κ.α. - Διαιτητικές συνήθειες
Η συχνή κατανάλωση επεξεργασμένου κόκκινου κρέατος και, αντίθετα, η μη συχνή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, θεωρείται ότι αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του οισοφάγου.
Το κάπνισμα και η συχνή χρήση αλκοόλ, δε σχετίζονται με το αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου, αλλά με το πλακώδες καρκίνωμα του οισοφάγου
Πλακώδες καρκίνωμα του οισοφάγου
Το πλακώδες καρκίνωμα ενδημεί σε περιοχές της ανατολικής και κεντρικής Ασίας, όπως η Κίνα και το Ιράν, στη Ρωσία και στην ανατολική και νότια Αφρική. Στο δυτικό κόσμο είναι λιγότερο συχνό σε σχέση με το αδενοκαρκίνωμα
Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του οισοφάγου (τραχηλική, θωρακική, κοιλιακή μοίρα).
Προέρχεται και αυτό από τα κύτταρα του πλακώδους επιθηλίου που επενδύουν εσωτερικά τον οισοφάγο.
Προδιαθεσικοί παράγοντες πλακώδους καρκινώματος οισοφάγου
Οι προδιαθεσικοί παράγοντες είναι, όπως και για το αδενοκαρκίνωμα, η συχνή κατανάλωση κόκκινου κρέατος και η μη συχνή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, το κάπνισμα, η κατάχρηση αλκοόλ και η συχνή κατανάλωση πολύ ζεστών ροφημάτων.
Επιπλέον, η λοίμωξη με τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), ιδιαίτερα των τύπων 16 και 18, έχει ενοχοποιηθεί για αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης πλακώδους καρκινώματος του οισοφάγου.
Άλλοι παράγοντες που έχουν αναγνωριστεί, είναι η κακή υγιεινή της στοματικής κοιλότητας, η ατροφική γαστρίτιδα και η τύλωση.
Συμπτώματα του καρκίνου του οισοφάγου
Τα συμπτώματα δε διαφέρουν είτε πρόκειται για αδενοκαρκίνωμα ή πλακώδες καρκίνωμα.
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι η δυσφαγία και η απώλεια βάρους.
Δυσφαγία είναι η δυσκολία στην κατάποση της τροφής και προώθησης της δια μέσου του οισοφάγου στον στόμαχο. Οι ασθενείς το περιγράφουν συνήθως σαν να νοιώθουν ότι «στέκεται» η τροφή. Προκαλείται από τη στένωση – απόφραξη που προκαλεί ο όγκος στον αυλό (εσωτερικό) του οισοφάγου, η οποία εμποδίζει την τροφή να προωθηθεί προς τον στόμαχο. Αρχικά, γίνεται αντιληπτή στα στερεά. Μερικοί ασθενείς καταπίνοντας μικρότερες μπουκιές και μασώντας καλύτερα, καταφέρνουν να ελαττώνουν τη δυσφαγία και για αυτό αρχικά δεν ανησυχούν. Αν και η δυσφαγία αφορά αρχικά τις στερεές τροφές, καθώς ο όγκος μεγαλώνει σε μέγεθος, αυξάνεται και η στένωση με αποτέλεσμα να εμφανίζεται δυσφαγία και στα υγρά. Μαζί με τη δυσφαγία μπορεί να συνυπάρχει και αίσθημα οπισθοστερνικού καύσου (κάψιμο).
Η απώλεια βάρους οφείλεται σε διαιτητικές μεταβολές στις οποίες προβαίνει ο ασθενής προκειμένου αντιμετωπίσει τη δυσφαγία ή και σε μείωση της ποσότητας της προσλαμβανόμενης τροφής. Η απώλεια βάρους μπορεί να οφείλεται συνδυαστικά και στην απώλεια της όρεξης για τροφή.
Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι η παλινδρόμηση σάλιων ή τροφών. Αυτό το σύμπτωμα υποδηλώνει σημαντική απόφραξη του οισοφάγου. Εξαιτίας της παλινδρόμησης μπορεί να συμβεί εισρόφηση, δηλαδή παλινδρόμηση υγρών ή και τροφής στους πνεύμονες. Σε περιπτώσεις που ο όγκος πιέζει το παλίνδρομο λαρυγγικό νεύρο, τότε εμφανίζεται βράγχος φωνής (βραχνάδα).
Αν και υπάρχει χρόνια απώλεια αίματος από τον όγκο, εντούτοις δεν αναφέρονται συχνά εκδηλώσεις όπως αιματέμεση (εμετός που περιέχει μεγάλη ποσότητα αίματος) ή μέλαινες κενώνεις (κόπρανα που βάφονται μαύρα λόγω πρόσμιξης αίματος). Ωστόσο στις εξετάσεις αίματος μπορεί να είναι έκδηλη αναιμία (σιδηροπενική).
Τα συμπτώματα αυτά που περιγράφησαν υποδηλώνουν σημαντική απόφραξη του οισοφάγου από τον όγκο. ‘Όταν ο όγκος βρίσκεται σε αρχικό στάδιο και δεν προκαλεί σημαντική στένωση στον αυλό του οισοφάγου, τότε συνήθως δεν αναφέρονται συμπτώματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η κακοήθεια ανακαλύπτεται τυχαία στο πλαίσιο προληπτικής ενδοσκόπησης ή ενδοσκόπησης για διερεύνηση άλλων συμπτωμάτων (π.χ. γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης).
Διάγνωση του καρκίνου του οισοφάγου
Η διάγνωση τίθεται με γαστροσκόπηση, η οποία απεικονίζει τη βλάβη στον αυλό του οισοφάγου και τη λήψη ιστού από τη βλάβη για ιστολογική εξέταση (βιοψία).
Σταδιοποίηση του καρκίνου του οισοφάγου
Όπως και για άλλους καρκίνους, η σταδιοποίηση είναι η διαδικασία με την οποία υπολογίζουμε το στάδιο του καρκίνου. Έχει σημασία να υπολογίσουμε το στάδιο του καρκίνου διότι από αυτό εξαρτάται η θεραπεία. Οι εξετάσεις που χρησιμοποιούνται για τη σταδιοποίηση του καρκίνου του οισοφάγου είναι οι ακόλουθες
• EUS ή ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα
Πρόκειται για γαστροσκόπηση με τη χρήση ειδικού γαστροσκοπίου που φέρει στο άκρο του ηχοβολέα υπερήχων.
Με την εξέταση αυτή μπορούμε να δούμε την έκταση της διείσδυσης του όγκου μέσα στο τοίχωμα του οισοφάγου και εάν επεκτείνεται έξω από αυτόν.
Επίσης αναγνωρίζουμε λεμφαδένες γύρω από τον οισοφάγο και μπορούμε να πάρουμε βιοψία από αυτούς.
Τέλος με τον ενδοσκοπικό υπέρηχο μπορεί να απεικονιστεί ο αριστερός λοβός του ήπατος.
Η εξέταση γίνεται από γαστρεντερολόγο εξειδικευμένο στο ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα.
• Αξονική τομογραφία θώρακος και κοιλίας με ενδοφλέβιο και από του στόματος σκιαγραφικό
Με την αξονική τομογραφία μπορούμε να εκτιμήσουμε το μέγεθος του όγκου και τη σχέση του με τις γειτονικές ανατομικές δομές (τραχεία, βρόγχοι, επέκταση στο στόμαχο κοκ). Επίσης μπορούμε να εντοπίσουμε μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή σε άλλα όργανα (π.χ. ήπαρ, πνεύμονες, επινεφρίδια, οστά).
• PET CT (τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων)
Με το PET CT μπορούμε να ανιχνεύσουμε μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή άλλα όργανα, εκτός από τον εγκέφαλο. Η εξέταση αυτή είναι πιο ευαίσθητη από την αξονική τομογραφία για την ανίχνευση απομακρυσμένων μεταστάσεων.
Άλλες εξετάσεις που μπορεί να ζητηθούν είναι η αξονική ή μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου με ενδοφλέβιο σκιαγραφικό και η κολοσκόπηση.
Θεραπεία του καρκίνου του οισοφάγου
Γενικά η θεραπεία είναι χειρουργική, εκτός και αν υπάρχουν απομακρυσμένες μεταστάσεις, ή ο ασθενής έχει σοβαρές συνοσηρότητες, όπως σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια, ή σοβαρή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, με αποτέλεσμα η φυσική του κατάσταση να κρίνεται κακή.
Επίσης συχνά, εκτός από τις περιπτώσεις αρχικού σταδίου, χρειάζεται και η χορήγηση χημειοθεραπείας, είτε πριν, είτε μετά το χειρουργείο, είτε και πριν και μετά. Σε αυτό το πλαίσιο θέση έχει και η ακτινοθεραπεία, συνήθως ως επικουρική του χειρουργείου, ανάλογα και με τον ιστολογικό τύπο.
Σε πολύ αρχικά στάδια, όταν δηλαδή ο όγκος περιορίζεται μόνο στο βλεννογόνο, αποτελεσματική μπορεί να είναι και η ενδοσκοπική θεραπεία (ενδοσκοπική βλεννογονεκτομή).
Όπως και σε κάθε άλλο καρκίνο, έτσι και στον καρκίνο του οισοφάγου, το καλύτερο αποτέλεσμα εξασφαλίζεται μέσα από τη συνεργασία των εμπλεκόμενων ειδικοτήτων, δηλαδή του θωρακοχειρουργού, του γαστρεντερολόγου, του ογκολόγου και του ακτινοθεραπευτή, ιδανικά στο πλαίσιο του ογκολογικού συμβουλίου.