Καρκίνος Πνεύμονα

Ο άνθρωπος διαθέτει δύο πνεύμονες, το δεξιό και τον αριστερό πνεύμονα.

Ο δεξιός πνεύμονας αποτελείται από 3 ξεχωριστά τμήματα, που ονομάζονται λοβοί.

Αποτελείται δηλαδή από τον άνω λοβό, το μέσο λοβό και τον κάτω λοβό.

Ο αριστερός πνεύμονας αποτελείται από 2 λοβούς, τον άνω και τον κάτω.

Ο δεξιός πνεύμονας είναι μεγαλύτερος από τον αριστερό.

Οι πνεύμονες βρίσκονται μέσα στο θωρακικό κλωβό.

Ο θωρακικός κλωβός είναι ένα οστέινο «κουτί» που σχηματίζεται στα πλάγια (δεξιά και αριστερά) από τις πλευρές, εμπρός από το στέρνο και πίσω από τη σπονδυλική στήλη.

Η κύρια λειτουργία των πνευμόνων είναι η αναπνοή.

Όταν εισπνέουμε, αέρας εισέρχεται στους πνεύμονες από το στόμα ή τη μύτη και περνά διαμέσου της τραχείας (ο ημιελαστικός σωλήνας που μεταφέρει τον αέρα που εισπνέουμε στους πνεύμονες).

Η τραχεία δηλαδή είναι ένας σωλήνας που μεταφέρει τον αέρα που εισπνέουμε από το στόμα (ή τη μύτη) στους πνεύμονες.

Η τραχεία χωρίζεται στο δεξιό κύριο βρόγχο και τον αριστερό κύριο βρόγχο.

Ο δεξιός κύριος βρόγχος μεταφέρει τον αέρα που περνά από την τραχεία στο δεξιό πνεύμονα, ενώ ο αριστερός κύριος βρόγχος στον αριστερό πνεύμονα.

Οι κύριοι βρόγχοι διακλαδίζονται σε μικρότερους βρόγχους, ακριβώς όπως διακλαδίζονται τα κλαδιά σε ένα δένδρο.

Τελικά, μετά από αλλεπάλληλες διακλαδώσεις, οι βρόγχοι σχηματίζουν τα βρογχιόλια, τα οποία απολήγουν στις κυψελίδες.

Οι κυψελίδες είναι ουσιαστικά μικροσκοπικοί σάκοι, που γεμίζουν με τον αέρα που αναπνέουμε.

Στις κυψελίδες, το οξυγόνο του αέρα απορροφάται στο αίμα.

Ταυτόχρονα το διοξείδιο του άνθρακα περνά από το αίμα στις κυψελίδες και από εκεί αποβάλλεται με την αναπνοή.

Η τραχεία, οι κύριοι βρόγχοι, οι μικρότεροι βρόγχοι, τα βρογχιόλια και οι κυψελίδες επενδύονται εσωτερικά από ειδικά κύτταρα.

Αυτά τα κύτταρα ονομάζονται επιθηλιακά και σχηματίζουν το επιθήλιο, δηλαδή την εσωτερική επένδυση των πνευμόνων.

Από αυτά τα κύτταρα άρχεται συνήθως ο καρκίνος του πνεύμονα.

Οι πνεύμονες, επενδύονται εξωτερικά από μία λεπτή μεμβράνη που ονομάζεται υπεζωκότας.

Ο υπεζωκότας προστατεύει τους πνεύμονες και διευκολύνει την κίνηση τους κατά τη διάρκεια της αναπνοής.

Ο καρκίνος του πνεύμονα διακρίνεται σε 2 τύπους, τον μη-μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (non-small cell lung cancer) και τον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα. Η αντιμετώπιση των δύο αυτών τύπων είναι διαφορετική.

Μη-μικροκυτταρικός καρκίνος πνεύμονα (ΜΜΚΠ)

Το 80-85% του συνόλου των καρκίνων του πνεύμονα, είναι ΜΜΚΠ. Ο ΜΜΚΠ υποδιαιρείται σε 3 υποτύπους:

• Αδενοκαρκίνωμα (adenocarcinoma)
• Πλακώδες καρκίνωμα (squamous cell carcinoma)
• Καρκίνωμα από μεγάλα κύτταρα (large cell carcinoma)

Αδενοκαρκίνωμα (adenocarcinoma)

Το αδενοκαρκίνωμα πνεύμονα, προέρχεται από κύτταρα τα οποία φυσιολογικά εκκρίνουν διάφορες ουσίες, όπως βλέννη (βλέννη ονομάζεται η κολλώδης ουσία που παράγεται από τα κύτταρα των μικρών βρόγχων του πνεύμονα και χρησιμεύει στην παγίδευση και αποβολή βλαπτικών για τον πνεύμονα παραγόντων, όπως είναι η ατμοσφαιρική σκόνη και οι διάφοροι μικροοργανισμοί).

Το αδενοκαρκίνωμα πνεύμονα εμφανίζεται σε καπνιστές, μπορεί όμως να εμφανιστεί και σε ανθρώπους που έχουν διακόψει το κάπνισμα, ακόμη και εκείνους που δεν έχουν καπνίσει ποτέ.
Είναι πιο συχνό στις γυναίκες.

Υπάρχει ένας τύπος αδενοκαρκινώματος που ονομάζεται αδενοκαρκίνωμα in situ. Το αδενοκαρκίνωμα in situ, κατά τη στιγμή της διάγνωσης του, βρίσκεται σε πολύ αρχικό στάδιο και για αυτό έχει καλύτερη πρόγνωση, δηλαδή εξέλιξη, από τους άλλους τύπους καρκίνου του πνεύμονα.

Πλακώδες καρκίνωμα πνεύμονα (squamous cell carcinoma)

Το πλακώδες καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από τα κύτταρα του επιθηλίου που επενδύουν εσωτερικά τους μεγάλους και μικρούς βρόγχους του πνεύμονα.

Επειδή τα κύτταρα αυτά δέχονται συνεχώς τη βλαπτική επίδραση του καπνού που εισπνέει ο καπνιστής/καπνίστρια κατά τη διάρκεια του καπνίσματος, ο καρκίνος αυτός εμφανίζεται σχεδόν πάντα σε καπνιστές.

Καρκίνωμα από μεγάλα κύτταρα (large cell carcinoma)

Το καρκίνωμα από μεγάλα κύτταρα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του πνεύμονα.

Συμπεριφέρεται συνήθως πιο επιθετικά σε σχέση με το αδενοκαρκίνωμα και το πλακώδες καρκίνωμα.

Ένας υποτύπος αυτού του καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα από μεγάλα κύτταρα (large cell neuroendocrine carcinoma), το οποίο αναπτύσσεται ταχέως και έχει πολλές ομοιότητες με το μικροκυτταρικό καρκίνωμα.

Για να μπορούμε να συνεννοούμαστε μεταξύ μας οι ιατροί ώστε να λαμβάνουμε τη σωστή απόφαση για τη θεραπεία που χρειάζεται να εφαρμόσουμε σε κάθε έναν από τους ασθενείς μας που πάσχει από καρκίνο, έχουμε επινοήσει την έννοια του σταδίου του καρκίνου.

Το στάδιο μας πληροφορεί για το μέγεθος (δηλαδή το μέγεθος του καρκινικού όγκου μέσα στον πνεύμονα) και την έκταση - διασπορά του καρκίνου.

Αν είναι δηλαδή εντοπισμένος μόνο στον πνεύμονα, αν έχει επεκταθεί στους λεμφαδένες που βρίσκονται μέσα στον πνεύμονα (επιχώριοι λεμφαδένες), αν έχει επεκταθεί στους λεμφαδένες του μεσοθωρακίου (ο ανατομικός χώρος που βρίσκεται ανάμεσα στους δύο πνεύμονες) και τέλος αν έχει επεκταθεί σε άλλα όργανα (δηλαδή αν έχει "δώσει" μεταστάσεις).

Στον καρκίνο του πνεύμονα (όπως και στους καρκίνους άλλων οργάνων) διακρίνουμε τέσσερα (4) στάδια.

Το πρώτο στάδιο ή στάδιο Ι, το δεύτερο στάδιο, ή στάδιο ΙΙ, το τρίτο στάδιο, ή στάδιο ΙΙΙ και το τέταρτο στάδιο, ή στάδιο ΙV.

Τα πρώτα δύο στάδια, δηλαδή τα στάδια Ι και ΙΙ, θεωρούνται αρχικά στάδια.

Στα στάδια αυτά, ο καρκίνος βρίσκεται ακόμη εντός του πνεύμονα.

Στο στάδιο Ι, που είναι πιο αρχικό από το στάδιο ΙΙ, ο καρκινικός όγκος δεν ξεπερνά τα 3 εκατοστά και δεν έχει επεκταθεί στους επιχώριους λεμφαδένες (οι λεμφαδένες που βρίσκονται μέσα στον πνεύμονα).

Στο στάδιο ΙΙ, ο καρκινικός όγκος βρίσκεται περιορισμένος εντός του πνεύμονα, ωστόσο έχει επεκταθεί τοπικά σε λεμφαδένες που βρίσκονται κοντά του, μέσα στον πνεύμονα.

Στα στάδια Ι και ΙΙ, η χειρουργική αφαίρεση του καρκίνου , αποτελεί τη βάση της θεραπείας του.

Η επέμβαση που διενεργείται είναι ογκολογική επέμβαση, διέπεται δηλαδή από συγκεκριμένες ογκολογικές αρχές, όπως είναι το ευρύ όριο εκτομής και ο σωστός λεμφαδενικός καθαρισμός.

Οι πιο συχνές επεμβάσεις που διενεργούμε για να αντιμετωπίσουμε τον καρκίνο του πνεύμονα είναι η ανατομική τμηματεκτομή (ή τμηματεκτομή) και η λοβεκτομή.

Οι επεμβάσεις αυτές γίνονται είτε με την ανοικτή μέθοδο, δηλαδή με θωρακοτομή, είτε με ελάχιστα επεμβατική μέθοδο, δηλαδή θωρακοσκοπικά (VATS ή Video-Assisted Thoracic Surgery) ή ρομποτικά (RATS ή Robotic-Assisted Thoracic Surgery).

Το τρίτο στάδιο (στάδιο ΙΙΙ), είναι ένα ενδιάμεσο στάδιο και περιλαμβάνει αρκετές περιπτώσεις.

Σε μία από αυτές, ο καρκινικός όγκος έχει επεκταθεί (έχει δώσει μεταστάσεις) στους λεμφαδένες του μεσοθωρακίου.

Οι λεμφαδένες αυτοί βρίσκονται στο μεσοθωράκιο, είναι δηλαδή εκτός πνεύμονα.

Σε άλλη περίπτωση, μπορεί ο καρκινικός όγκος να μην έχει δώσει μεταστάσεις στους λεμφαδένες του μεσοθωρακίου, αλλά επειδή είναι αρκετά μεγάλος (πάνω από 5 εκατοστά) και έχει επεκταθεί στους κοντινούς λεμφαδένες εντός του πνεύμονα, τον θεωρούμε στάδιο ΙΙΙ.

Στο τρίτο στάδιο, κατατάσσουμε επίσης μεγάλους όγκους (μεγαλύτερους από 7 εκατοστά), ακόμη και αν δεν έχουν επεκταθεί στους λεμφαδένες (είτε του επιχώριους που βρίσκονται μέσα στον πνεύμονα, είτε τους μεσοθωρακικούς, που βρίσκονται στο μεσοθωράκιο).

Τέλος, στο τρίτο στάδιο ανήκουν και οι καρκίνοι που έχουν επεκταθεί στους υπερκλείδιους λεμφαδένες.

Οι υπερκλείδιοι λεμφαδένες, βρίσκονται πρακτικά εκτός του θώρακα, για τη ακρίβεια, στο όριο θώρακα και τραχήλου (λαιμού).

Στο τρίτο στάδιο, εκτός από το χειρουργείο, σημαντικός είναι και ο ρόλος της χημειοθεραπείας, της ανοσοθεραπείας και της στοχευμένης θεραπείας.

Στο τέταρτο στάδιο (στάδιο IV), ο καρκίνος έχει επεκταθεί εκτός πνεύμονα, σε άλλα όργανα, όπως το συκώτι (ήπαρ), ο εγκέφαλος, τα οστά, τα επινεφρίδια (όργανα που εκκρίνουν διάφορες ορμόνες και βρίσκονται ακριβώς πάνω στους νεφρούς) ή και αλλού.

Το τέταρτο στάδιο λέγεται και μεταστατικό. Στο τέταρτο στάδιο οι θεραπευτικές επιλογές είναι η χημειοθεραπεία, ανοσοθεραπεία, στοχευμένη θεραπεία (αν εκφράζονται μεταλλάξεις) και ακτινοθεραπεία.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι η σημαντική πρόοδος στη χειρουργική τεχνική με τις ελάχιστα επεμβατικές χειρουργικές τεχνικές (VATS και RATS), τα νέα ογκολογικά φάρμακα, καθώς επίσης και η εξέλιξη της ακτινοθεραπευτικής τεχνικής, μας δίνουν τη δυνατότητα να συνδυάζουμε διάφορες στρατηγικές με πολύ καλά αποτελέσματα, ακόμη και σε μεταστατικό καρκίνο (στάδιο IV). Ως παράδειγμα, μπορεί να αναφερθεί ο  ολιγομεταστατικός καρκίνος του πνεύμονα, για την αντιμετώπιση του οποίου συνδυάζονται με συγκεκριμένη σειρά η ογκολογική θεραπεία με φάρμακα, η χειρουργική εκτομή του όγκου και η εφαρμογή ακτινοβολίας (ή χειρουργείου) στις μεταστατικές εστίες.

Ο υπολογισμός του σταδίου, στο οποίο βρίσκεται ο καρκίνος, είναι θεμελιώδους σημασίας στη μάχη εναντίον του και πρέπει να γίνεται στην αρχή, δηλαδή μόλις διαγνωστεί ο καρκίνος, πρίν την εφαρμογή οποιασδήποτε θεραπείας.

Ο λόγος είναι ότι η θεραπεία ή η θεραπευτική στρατηγική που θα εφαρμοστεί, εξαρτάται από το στάδιο.

Επομένως η θεραπευτική στρατηγική είναι διαφορετική για κάθε στάδιο.

Το στάδιο του καρκίνου του πνεύμονα,  υπολογίζεται με τη βοήθεια συγκεκριμένων εξετάσεων.

Η διαδικασία με την οποία υπολογίζουμε το στάδιο του καρκίνου, ονομάζεται σταδιοποίηση

Τα κύτταρα από τα οποία προέρχεται ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα, αν και βρίσκονται και αυτά στο επιθήλιο, εντούτοις είναι διαφορετικά από αυτά που προκαλούν τον μη-μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα.

Τα κύτταρα αυτά ανήκουν στο νευροενδοκρινικό σύστημα και θεωρείται ότι διαδραματίζουν ρόλο ενδοπνευμονικού αισθητήρα.

Ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί το υπόλοιπο 15-20% των περιπτώσεων καρκίνου πνεύμονα.

Θεωρείται πιο επιθετικός από τον μη-μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα, καθώς μεθίσταται νωρίς.

Τυπικά εμφανίζεται σε ανθρώπους με μακρύ ιστορικό καπνίσματος.

Τα συμπτώματα στον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, γενικά δε διαφέρουν από αυτά που εμφανίζονται στον μη-μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα.

Επειδή ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να εκκρίνει στην κυκλοφορία ουσίες που ομοιάζουν με ορμόνες του οργανισμού, ενίοτε μπορεί να εμφανίζονται παρανεοπλασματικά σύνδρομα.

Η σταδιοποίηση του μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα διενεργείται όπως ακριβώς και του μη-μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα.

Δηλαδή με την αξονική τομογραφία θώρακος με ενδοφλέβιο σκιαγραφικό, την τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET CT), τη μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου με ενδοφλέβιο σκιαγραφικό και τον ενδοβρογχικό υπέρηχο (EBUS).

Επειδή αρκετοί από τους ανθρώπους που εμφανίζουν μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, φέρουν μεταστάσεις είτε σε λεμφαδένες, είτε σε απομακρυσμένα όργανα εκτός του θώρακα, ήδη τη στιγμή της διάγνωσης, η συνηθέστερη επιλογή αντιμετώπισης είναι η φαρμακευτική (χημειοθεραπεία, ανοσοθεραπεία ή συνδυασμός τους) σε συνδυασμό με ακτινοθεραπεία.

Ωστόσο στις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες δεν υπάρχουν μεταστάσεις, η καλύτερη επιλογή είναι το χειρουργείο σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία.